Эрэгтэй эмэгтэй хүн ба хэл

Та нар эрэгтэй ямаа яаж майлдгийг мэдэх үү ??? Чааваас хичнээн эрэгтэйлэг майлсан ч тэд зөвхөн орилохоос цаашгүй.Харин хүн гэдэг амьтны хувьд дуу хоолойныхоо нарийн бүдүүнээр ялгагдаад зогсохгүй,хэлж буй үгийн утга түүнийг дуудаж буй дуудлагаараа,түүнийг хүлээж авах ухамсраараа ялгагддаг ажээ.Мэдээж та нар эмэгтэй хүн ямар нэгэн юмнаас айх,цочихоороо “Ээж ээ” гэж дуу алддагийг мэднэ.Харин эрэгтэй хүний хувьд энэ үгийг төдийлөн хэрэглээд байдаггүй.Мөн нутаг нутгийн зан заншил өөр байдгаас шалтгаалан эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн ярианы хэлбэр ч хоорондоо ялгаатай байдаг байна.Ялангуяа Япон Солонгос улсуудад энэ ялгаа маш их байдаг.Үүнийг эдгээр улсуудын хүйсийн эрх тэгш байдалтай холбож тайлбарлаж болох юм.Учир нь эдгээр улсуудад эрт дээр үеэс эцгийн эрхт ёс маш хүчтэйгээр ноёлж байсан ба эмэгтэй хүмүүсийн хувьд ярихдаа заавал эрэгтэй хүнийг хүндэтгэсэн үг хэллэгийг хэрэглэх шаардлагатай байсан байна.Наад захын жишээ гэхэд л солонгос эмэгтэйчүүд ахыгаа дуудахдаа “Убба” гэж дууддаг байхад харин эрэгтэйчүүд нь “Хёон” гэж дууддаг байна.Энэтхэг улсад эмэгтэй хүн нөхрөө нэрээр нь дууддаггүй ба нөхрөө дуудахдаа “Сүнчо - Сонсож байна уу” гэж дууддаг ажээ. Бусад улс орнуудад ч гэсэн үүнтэй адил олон тохиолдол байдгийн нэг жишээ нь АНУ-ийн индиан овгийнхны нэг болох Монтана-д эмэгтэйчүүд нь талхыг “Кяча”, гэж дууддаг бол харин эрэгтэйчүүд нь “Чача” гэж дууддаг байна.Мөн индиан овгийн хэлний нэг болох “Яана” хэлэнд эрэгтэй нь хэлсэн үг бүрийнхээ ард “На,И” гэх мэтийн залгаврыг залгадаг байна.Энэ хэлээр

Хүн - Эрэгтэй “Яа - На” Эмэгтэй “Яа”
Тэр яваад өгж ч магадгүй -Эрэгтэй “Нисааклу” Эмэгтэй “Нисааклу - И”

Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хэл яриа,түүний утга,хэрэглэх хэлбэр нь тухайн амьдарч буй нийгэмтэйгээ салшгүй холбоотой.Хэл яриа нь тухайн хүний нйигэмд эзлэх байр суурийг илэрхийлж байдаг ба үүнийг эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс илүү мэддэг байна.

Мөн эмэгтэй хүмүүс эрэгтэй хүмүүсийг бодвол арай боловсон үг хэллэг хэрэглэдэг нь нэгэнт батлагдсан зүйл юм.Үүний бас нэг шалтгаан нь
эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс илүү зөв зүйтэй амьдралыг хүсдэгтэй холбоотой байж болно.Мөн багаасаа эхлээд эрэгтэй хүүхдүүд эмэгтэй хүүхдүүдээс илүү бусдад хүлээн зөвшөөрөгддөг тал бий, ямар нэгэн алдаа дутагдал гаргах юм уу тэдэнд шаардлага тавихдаа эмэгтэй хүүхдэд илүү чанга хатуу ханддаг.Жишээ нь эмэгтэй хүүхэд тамхи татах,гадуур хонох,согтууруулах ундаа хэрэглэх,бусадтай явалдах гэх мэтийн үйлдэл хийхэд тэднийг бусдаас илүүгээр буруутгадаг.Хараалын,ёс бус үг хэллэг хэрэглэх ч мөн үүнд хамаарна.Эдгээрийг арай өөр өнцгөөс нь харж тайлбарлавал хүүхдүүд том хүмүүстэй харьцахдаа хүндэтгэлийн үг хэллэг хэрэглэдэг шиг эмэгтэйчүүд ч гэсэн эрэгтэйчүүдтэй харьцахдаа аль болохоор зөв боловсон үг хэллэг хэрэглэхийг хүсдэг нь нууц биш юм.Харах өнцгийг арай хурц болговол эмэгтэй хүн өөрийнхөө нэр төрөнд амь шигээ хайртай байдаг.Тийм ч учраас аливаа бохир заваан үг хэллэг нь өөрийнх нь нэр төрийг гутаана хэмээн үзэж аль болох зайлхийхийг хичээдэг юм.Өнцөг үлдээхгүйгээр дэлгэж харвал эмэгтэй хүн аливаа зүйлд маш болгоомжтой ханддаг, тэд бусдын сэтгэлд юм хийчихвий,тэднийг гомдоочихвий хэмээн байнга болгоомжилж байдаг,ийм ч учраас харилцагч хүний яриа нь түүнд таалагдахгүй байсан ч аль болох түүнтэй маргалдахгүй боловсон харьцахыг хичээдэг байна.

Энэ хүртэл бид эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хэлний ялгаа болох эмэгтэй хүн яагаад боловсон үг хэллэг их хэрэглэдэг вэ ??? гэдэг талаар ярилцаж үзлээ.Тэгвэл харин одоо эрэгтэй хүн яагаад эмэгтэй хүнийг бодвол боловсон үг хэллэг бага хэрэглэдэг вэ ??? талаар ярилцаж үзэцгээе.

Эрэгтэйчүүдийн боловсон үг хэллэг бага хэрэглэдэг шалтгаан нь бусдад аль болох эрэгтэйлэг харагдахыг хүсдэгтэй холбоотой юм.Тэгвэл эндээс бид нэгэн сонирхолтой зүйлийг харж болно.Боловсон үг хэллэг нь эмэгтэй хүний эмэгтэйлэг төрхийг илэрхийлдэг гэж үздэг бол харин боловсон бус хайнгадуу үг хэллэг нь эрэгтэй хүний эрэгтэйлэг төрхийг илэрхийлдэг юм байна.Эрэгтэй хүний жишээн дээр бид маш олон зүйлийн дурдаж болох боловч хамгийн энгийн жишээ гэвэл өсвөр насны эрэгтэй хүүхдүүд кино,дуун дээрээс ёс бус үг хэллэгийг нь сурч түүнийгээ даган дууриадаг явдал билээ.
Мөн эрэгтэй хүмүүст үхсэн ч энийгээ л аваад үхнэ гэсэн төрөлхийн нэг араншин байдгийг мартаж болохгүй.Энэ бол бүхнийг өөрөө хийж чадна гэсэн итгэл.Тийм ч учраас эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдийг бодвол бусдаас тусламж гуйхдаа төдийлэн дуртай биш байдаг.Ямар нэгэн зүйл чадахгүй мэдэхгүй байгаагаа ч бусдад мэдэгдэх дургүй.БНХУ хийсэн нэгэн судалгаагааны хариу маш сонирхолтой гарчээ. Гудамжинд явж байгаа эрэгтэй,эмэгтэй хүмүүсээс газрын байршил асуухад эрэгтэйчүүдийн 60 хувь нь сайн мэдэхгүй ч гэсэн ямар нэгэн хариулт өгсөн бол харин эмэгтэйчүүдийн 80 хувь мэдэхгүй гэдгээ шууд хэлсэн байна.Эндээс бид эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хэл ярианы бас нэг гайхалтай ялгааг харж болох юм.Эрэгтэй хүмүүс ярихдаа эмэгтэйчүүдийг бодвол харьцангуй өөртөө итгэлтэй түүгээр ч барахгүй бусдад зааварлах маш дуртай байдаг бол харин эмэгтэйчүүдийн хувьд хэн нэгнээс тусламж гуйсан,өөрийнхөө сул талыг илэрхийлсэн үг хэлэхдээ харьцангуй дасал болсон байдаг юм.
Энгийн жишээ татъя л даа.Болд Алимаа хоёр нэгдүгээр хороолол орохоор болж л дээ.Тэгсэн чинь гэнэт Болдын тархинд нь саатал гарч зайсан ордог зам руу явчихжээ.Дулмаа ч яахав угаасаа багаасаа автобусны жолоочтой найзалж Улаанбаатар хотоо өөд уруугуу хэрж өссөн юм болохоороо саяхан гадаадад сургууль төгсч ирсэн Болдыгоо бодвол энэ хотдоо ёстой л нөгөө Асашюрү юм байгаа биз дээ.Тэгээд хэлж л дээ “Хөөе миний хайр буруу яваад байгаа юм биш үү,энэ чинь зайсан гардаг зам ш дээ” , Болд буруугаа мэдсэн ч жишимгүй царайлж (эндээс бүх юм эхэлнэ,тэрээр өөрийнхөө бурууг мэдэж байгаа ч түүнийгээ зөвшөөрөхийг бас мэдэгдэхийг хүсэхгүй) “Тэгээд яагаав ойрд зайсан гарсангүй харин зайсан нэг гармаар санагдаад л ”.Тэгээд тэд зайсан гарахаар нэвтрэх постон дээр очиж төлбөр болох 500 төгрөгөө өгөх гэтэл өнөө Болд чинь түрийвчээ мартчихжээ.Аргагуйн эрхэнд Алимаагаар 500 гаа төлүүлээд дээшээ гарч л дээ ямар нүүрээ чавга болгоод буцалтайн биш дээ тийм үү. Тэгснээ Болд (эндээс 2 дахь хэсэг эхэлнэ,өөртөө ямар нэгэн буруу хэзээ ч тохохгүй харин ч хэн нэгэн уруу чихэхийг оролдоно,өөрийгөө ийм өрөвдөлтэй байдалд орсон гэж бодохоор уур нь хүрнэ,харин тэр хэзээ ч энийг нь Алимаа нээх сүртэй хүлээж аваагүй гэдгийг мэдэхгүй) “Ёооё энэ монгол нээрээ аймар сөнөцөн газар юм энэ муу уул уруу гарахад мөнгө аваад байхдаа яахав дээ” гэж тэнэгтлийг хазгай авна.Харин үүнийг сонссон ухаантай эмэгтэй таагүй уур амьсгал бий болгох гээгүй л бол хэзээ ч “Энэ 500 төгрөгийг авсны ачаар л энд хэн болгон нь ирээд архидаад байхгүй,харуул манаа гарч хулгай дээрэм нь багасч байгаа юм” гэж бодсон ч хэлэхгүй байх гэж найдаж байна.Бас Болд зайсангаас буугаад урд замаар явахаа мэдэхгүй даваа гарагийн орой 6 болж байхад төв замаар ороод 2 цаг бөглөрч “тэнэгтсэн” ч түүнийх нь талаар хэлэхгүй харин ч “Миний хайр ч ойрд бариагүй гэхэд монголд машин сайн барьж байна шүү” гэж хэлнэ гэж найдаж байна..Харин эмэгтэй хүний хувьд энэ тохиолдолд арай өөр байх байсан болов уу “Өө нээрээ тийн ш дээ,би ямар тэнэг юм бэ,ёстой таг саначихаж г.м ........” Гэхдээ дээр дурдсан тохиолдод бол тийм ч дотно биш харьцаа шүү.

Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн хэлний ялгааны хамгийн нандин зүйлийг мэдээгүй цагт та бүхэн энэ талаар өөрийгөө дутуухан мэдлэгтэй гэж бодоорой.Эмэгтэйчүүд ийн хувьд байнга сэтгэлээ хуваалцахыг хүсдэг бол,харин эрэгтэйчүүд хүлээн зөвшөөрөгдөхийг хүсдэг.Эмэгтэйчүүд хэн нэгэнд сэтгэлээ ярина гэдэг нь тэр хүн ч гэсэн өөрийнх нь сэтгэлийг ойлгож хуваалцаасай гэсний үүднээс яридаг болохоос хэн нэгнээс тусламж хүсэхийн тулд ингэдэг хэрэг огт биш юм.Харин үүнийг нь эрчүүд ихэвчлэн буруугаар ойлгож түүнд бөөн заавар зөвлөгөө өгч эхэлдэг.Үүнээс болж эмэгтэйчүүдийн урам хугарах нь бий.Харин эрчүүдийн хувьд сэтгэлээ ярих тохиолдод нь тэр хүнээс оновчтой зөв зөвлөгөө авахын тулд ярьдаг боловч үүнийг мэддэггүй шувуухайнууд өөртэйгөө адилхан сэтгэж, түүнд зөвлөгөө өгөх нь битгий хэл түүнтэй хамт зовж шаналж нус нулимсаа гоожуулж эхэлдэг.

Эрэгтэйчүүд зарим зүйл дээр хэт итгэмтгий байдаг нь тэдэнд өөрсдөд зовлон болдгийг мэддэггүй.Ялангуяа эмэгтэйчүүдийн үгэн дээр энэ нь тод илэрдэг.Эмэгтэй хүн ихэвчлэн өөрийн бодол санаагаа илэрхийлэхдээ түүнийгээ бага зэрэг хэтрүүлж хэлэх юм уу, эсвэл зөвхөн тэр үеийнхээ нөхцөл байдлаар хандах нь бий.Тийм учраас залуусдаа хандаж хэлэхэд үүнд нээх эмзэглээд ганцаараа уянгын дуу сонсож суугаад байх бас үсэрч дэвхцээд байх шаардлага байхгүй юм.Жишээ нь эмэгтэйчүүд “Би чамайг яг санаж үхлээ” гэвэл зүгээр л “Аан намайг санаж байгаа юм байна” гэж бодоход хангалттай.Нэг бол “Чи нээрээ арай хэтэрч байна аа чи хэзээ ч намайг ойлгодоггүй байнга намайг ингэж гомдоож байх юм” гэвэл “Аа манай хүн надад жаахан гомдцон байгаам байна даа” гэж бодоход хангаллттай.Энд эмэгтэй хэлсэн “хэзээ ч” гэдэг үгийг үгийн үндсэн утга тэр хэлбэрээр нь хүлээж аваасай гэж тэд “хэзээ ч” боддоггүй.Тухайн хэлж байгаа хүн нь өөрөө тэгж бодож хэлээгүй байхад ёстой нөгөө “зүгээр байхад зүгээр байгаарай” гэдэг шиг эрэгтэйчүүд заавал тэрийг асуудал болгох шаардлагагүй байхгүй.Энд би мэдээж эмэгтэйчүүдийг дандаа худлаа яридаг гэж огт хэлэхгээгүй бөгөөд зүгээр л сэтгэл хөдлөлөө хүчтэй үгээр л илэрхийлдгийн талаар ярьж байгааг ойлгож байгаа байх гэж найдаж байна.Яагаад эмэгтэйчүүд гүндүүгүй тайван мөртлөө мэдрэмжтэй эрчүүдэд дуртай байдгын хариуг та нар бараг бодоод олчихсон гэж найдаж байна.

Тэгээд ч ер нь эмэгтэйчүүд бол RAPPORT TALK (харилцааг чухалчлах яриа)
Харин эрэгтэйчүүдийн хувьд бол REPORT TALK (утга санааг чухалчилсан яриа)
гэдгийг сайн ойлгох шаардлагатай юм л даа.

Та бүхэнд нэгэн залуугийн яриаг сонсгоё.
Нас 27 нэр Чон Ён Жэ
Саяхнаас эхлээд би анх уулзсан хүмүүсээсээ эмэгтэй хүн шиг гэсэн үгийг байнга сонсох болсон юм.Тэгээд юу нь тийм эмэгтэй хүн шиг байна гэж асуухаар бүгд “Мэдэхгүй ээ бие,царай бүх юм чинь зүгээр л мөртлөө яагаад ч юм эмэгтэй хүн шиг санагдаад байх юм” гэж хариулна.Тэгээд маш удаан хугацаанд би өөрийнхөө эрэгтэй найзуудтай байх,мөн эмэгтэй найзуудтайгаа байх үеэ харьцуулж үзсэний үр дүнд учрыг нь олсон юм.Бүх юмны учир миний ярианы онцлогт байсан нь тодорхой боллоо.Учир нь би эх хэл судлалын 3 курсын оюутан ба энэ мэргэжлээр эрэгтэйчүүд маш ховор сурдаг,би бараг ганцаараа ангидаа эрэгтэй нь байсан юм.Тийм учраас энэ 3 жилийн хугацаанд эрэгтэй хүнтэй найзлахаасаа илүү эмэгтэйчүүдтэй нөхөрлөсөн нь голдуу байлаа.Дээрээс нь миний мэргэжлээс шалтгаалж миний хэл яриа ч өмнөхөөсөө харьцангуй боловсон болсон байлаа.Эндээс би мөн ямар нэг хүнтэй удаан байвал өөрийн эрхгүй түүний ярианы хэлбэрийг дууриадгийг мэдэж авсан юм.

Та нар ч гэсэн дээрээ дөрөв,таван эгчтэй айлын ганц бандийн хэл яриа нь ямар байдгийг анзаарч байсан байлгүй.

За за ингээд эрэгтэй эмэгтэй хүний зөвхөн хэлний ялгааны талаар бид товчхои ярилцаж үзлээ.Тархины бүтэц,биеийн хэлэмж,гаргах хүч гэх мэт нарийн ширийн зүйлийг нь хасаж арай амьдралд ойрхон та бүхэнд хэрэг болох байх гэсэн зүйлээс нь жаахан тасалж аваад ярихад л ийм хэмжээний юм болчихож,тэгэхээр эрэгэй эмэгтэй хүн гэж ямар тэмээ ямаа шиг ялгаатай амьтан бэ гэдэг төсөөлөл бараг орж байгаа болов уу гэж найдаж байна.



Май май ........ Ээ чи жаахан эрэгтэйлэг л дээ

Үгүй ээ би чадаж байна хүмүүс л ойлгож
сонсохгүй байгаа болохоос ........май май

Тасархай, нээрээ тасархай

Хүн бүр ялангуяа гадаадад сурдаг монголчууд уншвал зохилтой.Энд тэндхийн сонин,мэдээнээс харсан зүйл биш өөрөө нүдээрээ үзсэн хэрэг учраас та бүхэнд туршлага болно хэмээн найдан энэхүү тэмдэглэлийг бичлээ.Жаахан ёжилж бичсэн ч гэсэн үнэн явдал шүү.

Хайртай Улаанбаатар хотынхоо төвд шахуу байдаг нэгэн буудлын ресепшен дээр хүн хүлээгээд сууж байлаа.Нэг сайн найз минь гадаадаас ирээд хэдүүлээ нийлж ганц хоёр грушик пиво уусан ч бараг цоо эрүүл шахуу байсан юм (гэхдээ монголд бол хичнээн цоо эрүүл байсан ч пинзлиний шилэн чинээ алкохель ходоодоороо гулгуулсан л бол битгий өөрийгөө эрүүлд тооц ).Тэгтэл гаднаас том гэдэстэй,харваас жирэмсэн бололтой нэг хүүхэн нөхөртэйгээ орж ирснээ миний зүг нэг ширвэн харж “наад хөл мөлөө аятайхан тавичихаач боловсролгүй юмнууд” хэмэээн зандарлаа.Та бүхэнд үнэн сэтгэлээсээ зөвлөхөд Монголд иймэрхүү хүнтэй шууд муухай харьцдаг,хүний гаднах байдлыг нэг хараад өөрийнх нь “таалалд” нийцэхгүй бол шууд гуйлгачин золбингоор нь дууддаг хүмүүстэй таарвал аль болох харьцахгүй байхыг хичээх хэрэгтэй,
А хэрэв зээ та айраг ч болтугай уусаг бол уруул чинь сэтрээд цус гарсан ч “амаа жимий”.Шуудхан хэлэхэд жаахан алиа байгаа биз дээ.Гэхдээ хүн болгонд доромжлуулаад яваад бай гэж хэлээгүй шүү Алимаа хэдий хөөрхөн ч аль нэг шүд нь мурий л байж таарна.Үүн шиг Улаанбаатар хотод минь олон биш боловч ийм хүмүүс мэр сэр бий.Ийм хүмүүс танд эрүүл ч согтуу ч байсан гай л болно уу гэхээс хэзээ ч тус болохгүй.
За эргээд нөгөө яриандаа орьё.Тэгэхээр нь гэнэт Дэнзэн миний гэдэн хөдлөөд “Хүнтэй ч зөв харьцаж чадахгүй байжийж балай авгай чинь” гээд тэссэнгүй хэлж орхилоо л доо.Тэгсэн чинь нөгөө авгай чинь нүүр нь минчийн улайн,бүх үрчлээс нь 90 градус босч ирэн, “Монгол хэлний их толь” -оос ч хайгаад оломгүй арвин их “Хараалын сан” гаасаа хамгын шилдгийг нь сонгож байгаад надад харамгүй илгээв.Иймэрхүү хүмүүсийг ерөнхийд нь гадарладагын хувьд би ч нээх их олон юм ярьсангүй тэгсхийгээд хаячихья гэж бодлоо.Тэгсэн чинь нөгөө авгайгын чинь ааш бүүр гаарч над уруу дайрах мөрөөрөө дайрахгүй найзууд уруу минь хүртэл дайрч эхэлдэг юм байна.Ингээд дуусцан бол ч бас яахав, гэнэт тэндэээс эзээндээ “лаг хүн” болж харагдах гэсэн нярав эгчийн “ка ра те”ийн авьас нь гэнэт тодорч намайг “ганц болгож” өгөхөөр гараа далайн сунгасан боловч тэр нь гай болж намайг биш миний ард байсан рекламны том шилэн самбарыг хагалж орхив.Самбар хагалсан гэдгээ мэдэнгүүтээ нярав авгайн толгойд нэг мэргэн санаа орж ирсэн бололтой.Тэгэнгүүтээ захирал авгайдаа очиж өнөө “Мэргэн санаа” гаа айлтгав.Энэ хэдэн банди жаахан пиво уучихсан байна.Тэгэхээр нярав миний онолоор “Дэнзэн ба түүний нөхөд” + “Архиын төрлийн ундаа” = Бүх буруугаа чихэж болох нь,хамгийн гол нь миний хагалсан шилний мөнгийг эд нараар гаргуулчихья.Тэгээд ч тэр зэвүүн царайтай Дэнзэн гээд гөлийсөн нөхрийг нь тань шиг ийм гоё “Авгай” – г “Гоё авгай” гэж хэлэхгүй “Муухай авгай” гэж хэлснийх нь төлөө хамаг бурууг нь тохоод цагдаад бариад явуулчихья тэгээд ч яагаав таны таньдаг нөгөө Баяраа байцаагч байна ш дээ гялс тэрэн үрүүгээ залга хэмээн нэгжээрээ хүртэл яриулж “Өгөөмөр загнав”.Ингээд “Авралт төрийн минь Ачит цагдаа” морилон ирлээ.Цагдаа нарын тухайд бол нээх долигоноод байх шаардлага байхгүй өөртөө ашигтай талаас нь үнэнийг хэлэх хэрэгтэй.Харин та жаахан л юм үнэртүүлсэн бол тэд таньтай нөгөө таныг жаахан байхад хажуугын чинь хашаанд шөнөжингөө хуцаад унтуулдаггүй “банхар” байна ш дээ.Тэрнээс арай доор харьцана.Жаахан үнэртүүлсэн л бол танаас байцаалт авах нь байтугай юу болсныг ч асуухгүй.Харин мөнгөтэй танилтай “Хөөрхий хохирогч” авгайгын үгэнд бол гэрийнхээ хойморт байдаг бурхан шигээ л итгэж сүсэглэнэ.Сүүлдээ миний бүр залхуу дургүй хоёр зэрэг хүрээд төлдөг мөнгө төгрөг байдаг юм бол хурдан өгөөд явахын түүс болж бараг цагдаагаас намайг аваад хэлтэс рүүгээ яваад өгөөч гэж гуйв.Цагдаа ч хэргийн газар, тухайн үед нь, гэрчийн нүдэн дээр бүх учраа олохоо бодохгүй өөрөө “Жүүлэг” рүүгээ тэмүүлж байгаа намайг “бандан тас” гэсэн шиг хурдхан аваад гарав.Эндээс бид нэг өрөвдөлтэй төөрөгдөл олж харж болно.Төрийн цагдаа маань эв эрүүл намайг “Эрүүлжүүлэх” гэдэг ариун газар эрүүлжүүлэхээр авч яваа ба харин эргүү тэнэг Дэнзэн миний бие ядаргаатай авгайгаас нэг юм яс салж “Гялс” торгуулаа төлчихээд Мама Баба руугаа яарч яваа минь энэ.

Ингээд бид БЗД-ийн цагдаагийн хэлтэс лээр нэг ёсондоо “Эрүүлжүүлэх”-д ирлээ.Өмнө нь зөвхөн зурагтаар л харж байсан нөгөө адьяал нөмөрсөн хүнд гаруудыг энд нүдээрээ харж болно.Харин одоо л эргүү Дэнзэн хаана байгаа,юу руу тэмүүлж ирснээ жаахан зах зухаас нь ойлгож эхлэлээ.Ер санаанд багтаж өгөхгүй байсан ч ямар нөгөө жаахан байхад чихэр авч өгнө гэж дагуулж ирчихээд шүдний эмчийн өрөө рүү “Миний хүү ерөөсөө өвддөггүй юм” гээд түлхдэг аав ээждээ тунирхдаг шиг хэдэн муу найз,ямар ч эрх мэдэлгүй хөөрхий хэсгийн цагдаа хоёрт тунирхалтай нь биш “За юун сүртэй юм,эрэгтэй хүн ордог л газар юм гэсэн,жаахан хүүхэд байгаа биш,харин ээж руу миний утаснаас Болдоогын төрсөн өдөр,тэднийд хонолоо гээд мессеж биччихээрэй” гэж нүүрэндээрээ их л тоомсоргүйхэн хэлчихээд,хамаг хувцсаа тайлж тавиад жишим ч үгүй яваад орчихов.

За одоо хамгийн гол хэсэг уруугаа орьё.Оройны 9 цагийн үед би тэнд орлоо.Хааш хаашаагаа 5 метр шоронгийн төмөр хаалгатай,өмхий архи үнэртсэн хүйтэн харанхуй өрөө.Өөрөө унасан хүүхэд уйлалтай биш та нарт зовлон ярихгүй ээ.Таныг оронгуут чинь араас чинь нэг адьяал өгнө.Адьяалны хувьд магтууштай нь УИХ-н гишүүдийг хувааж иддэг өмхий мөнгийг бодвол арай дээр үнэртэй.Мэдээж анх орсон хүн бол шижиглээд нөмрөхгүй л дээ.Гэхдээ ер нь ганц нэг мэддэг тарни байвал тэрнийгээ уншиж аваад, эртхэн шиг нөмөрсөн нь л дээр дээ.Учир нь хэр баргийн аавын хүү өглөө хүртэл тэндхийн хүйтнийг тэвчихэд бас л “чанга” л даа.Над шиг “хоншоортой” болох гэж оролдож байгаад халуурчихвал харин тэр дээд давхарт ээлжийн эмч чинь төрийнхөө цагдаа нартай “янз бүрийн юм” хийгээд завгүй байгаа.Гэхдээ бүх юм зөвхөн муу муухай балиар заваан биш ээ.Үнэхээр та тэнд хонох ганцхан шөнийн дотор их юм үзнэ.Би тэнд их олон найзтай болсоон, тэд маань төрөл бүрийн мэргэжилтэй.Өгөөмөр захын бөбөөчин хоёр ах,бөмбөгөрийн ганц царайлаг залуу Нямаа ах,Чулуун толгойтын малчны 12-3 ын Сөөсгөр Болдоо тэргүүтэй дандаа “алкохелийн дээд” төгссөн том гарууд.Бид тэнд 13 уулаа хоносон.Хэрвээ та хэзээ нэгэн цагт тэнд орох юм(түй түй) бол хэн нэг нь танийг гэнэт таньж хамаатан хэмээн өөрийгөө зарлаж магадгүй,эсвэл чамайг хэн нэгний зөвхөн нүд уруу нь харсны төлөө чиний ариухан харцанд үхтлээ уярснаа гайхаж чамд тэр ариун сэтгэлээ цаг гаруй хуучилж ч магадгүй,нэг бол чиний яриа хэн нэгэнд гэнэт таалагдаж өмнө нь ерөнхий сайдын албй хашиж байсан тэрээр чамайг гарангуутаа өөдөн татахаа амлаж баахан филисофидож ч магадгүй, та битгий гайхаарай энэ бол ерөөсөө зүүд биш тэд зүгээр л эрүүлдээ мөрөөддөг жүжгийнхээ гол дүрд тоглож үзэж байгаа төдий л юм шүү дээ.Тэдний орж ирсэн шалтгаан мэдээж өөр өөр боловч ихэнхийг нь тэдний босоо ороолон (эхнэр) нь өөрсдөө бариад өгчихдөг юм билээ, а гэхдээ хадам нь машиныг шөнө хэрэглэх өгөхгүй шавар хаагаад байхаар нь бариад өгчихсөн таксины жолооч Сүхээ ахын хувьд бол би ямар ч буруугүй гэдгээ хэлчихье.Шөнөжингөө энэ гайхалтай жүжгийг үзэн,заримд нь өөрөө тоглосоор байтал надад унтах зав ч гарсангүй.Өглөө 7 цагийн үед бидний хувцсыг өглөө.Хувцсаа аван хэрэг гарсан дүүргийнхээ хэсгийн цагдааг ирж авахыг хүлээнэ.Хүлээх зуураа харин өчигдөр шөнө “товаришуудыг” яаж пакталсынг нь ярьж өгч зугаацна.Нөгөө ерөнхий сайд байсан өвөө лавдаг над уруу эгцэлж харж зүрхлээгүй юмдаг.Энэ мэтээр цаг нөхцөөж байтал харин ашгүй хэсгийн цагдаа маань ирж намайг авлаа.Эрүүлжүүлэгдсэнийхээ төлөө “хайрт төр” дөө 4500 төгрөг тушаачихаад тэндээс гарлаа.Миний төлсөн 4500 төгрөгөөр харин гэр хорооллын аль нэг гудамжныхан 4 тонн 500 литр ус авах уу,эсвэл хэн нэгэн улсын их хурлын гишүүн оймс авч өмсөх үү гэдгийг нь би хэлж мэдэхгүй.Адилхан эр улс байна гавлахгүй аваад явчаач дээ гуйж мөргөсөн боловч хоёр гарыг минь янхийтэл нь гавлаад гудамжаар нэлээд алхуулав.Хүн бүхэн эргэж харах нь л холгүй,зөрж өнгөрөв үү үгүй юу тус тусдаа миний тухай хавтаст хэргийг зохиож гарлаа.Гэхдээ намайг харчихаад “Энэ лав өчигдөр шөнө 1 цагийн үед айл ухаж байгаад хашаанаас унаж баруун хөлийнхөө шагайг хугалаад цагдааг баригдсан унхиагүй залуу байна” гэж урнаар ургуулан сэтгэж тодорхойлсон эмээд би лав гомдохгүй.За за тэгээд эцэст нь товчхон хэлэхэд намайг хэлтэс дээр очиход хэдийн авгай,нягтлан хоёр “Чейз” ч атаархаж үхэхээр детиктив зохиолоо зохиогоод дуусчихсан байх болно.
Түүний оршилоос нь уншиж өгвөл : Өчигдөр орой манай буудалд “аймар” хэдэн дээрэмчин орж ирээд манай буудлын бүх эд зүйлсийг эвдлэн сүйтгэж,бидний ганц “хайртай” рекламны самбарыг хагалсан болно.Хамгийн “хэрцгий” нь жирэмсэн миний биеийг элдвээр доромжилж “ер нь л цохьсон”.Тэдний дундаас тэр зэвүүн царайтай Дэнзэн хамгийн буруутай ба түүнд маш их гомдолтой болно.Тэр лав “Садам хусейн” ий хамаатан байх аа.Бид түүнээс маш их айж байна.Биднийг ирж аварсан цагдаа ахдаа талархлаа.Дээрх үндсэн дээр бид түүнээс маш бага хохирлыг төлж өгөхийг хүсэж байгаа ба үүнд : “бидний хамгийн хайртай,үнэтэй тэр рекламны самбар,тэднийг зогсоохыг тулд нэмэлт хүч дуудсан ба дуудлагын мөнгө,мөн жирэмсэн миний бие энэ явдлаас хойш бие минь маш ихээр муудаж,эмлэгт олон удаа өндөр үнээр үзүүлсэн ба түүний зардал,сэтгэл санааны хохирол,а нээрээ хүүхдээ төрснийх нь дараа эхний нэг сарын памперсийн мөнгө гэх мэт тун шалихгүй хохирлыг энэ “оюутнааас” хүсэж байна.

Үнэхээр “классик” байгаа биз.Хэрвээ энэ хохирлыг хэлсэн хугацаанд нь барагдуулахгүй бол 7-30 хоног 111 гэдэг шоронд сууна гэсэн үг л дээ.Харин та аав.ээждээ шууд хэлчих боломжтой ч юм уу,ах эгч таньдаг цагдаа байвал “монголлын хуулиар” бүх юм арай өөрөөр эргэх боломж бий шүү.
За тэр ч яахав харин та нар хаана хүүхдийн памперс арай хямдхан зардгийг мэдвэл ядуухан оюутын надад хэлж тус болоорой.

Нутгаа санахад

Жирийн л нэг бээжингийн зэгэлтсэн саарал орой.Шинэхэн танилцсан 2 хөөрхөн дүүтэйгээ ганц хоёр шил пийжүү цааш нь харуулчихаад өрөөндөө орж ирлээ.Солонгосчуудтай хамт амьдардаг болохоор ойрд монгол хүнтэй уулзаагүй.Хүний газар монгол хүн харахад нэг л гоё.Хөөрхий өнөөдөр хэл мэдэхгүй байр хайгаад явж байгаатай нь санаандгүй таараад, энд ирээд бас ч гэж хэдэн сар болж байгаагын хувьд,бас ахын сэтгэлээр тусалсан юм.Миний л муу аав ээжийн намайг гадаад дотоод явахад өгч явуулдагтай адилхан жаахан сүүтэй цай,боов боорцог барьчихсан “Жавхаа ахаа баярлалаа” гээд өгөхөөр нь анх ирчээд юугаа ч мэдэхгүй,мөнгө ч үгүй мөртлөө “энэ арай хэтэрнэ ээ” гэмээр цоглог гүйж явсан минь санаанд ороод золтой л нүдний нулимс урсчихсангүй.Сэтгэл хөдөлсөндөө болоод энэ сарын сүүлийн мөнгө болох бас нэлээд чардайвал бараг 5 өдөр хооллочих мөнгө 50 юанаараа хөөрхөн хоёр дүүдээ “Наашаа цаашаа” , “Төмстэй хуурга” авж өгчихөөд тэднээсээ жаахан салж ядан өрөөндөө орж ирээд хэвтэж байгаа минь энэ.Өрөөнд цуг амьдардаг солонгос гадагшаа гарсан бололтой өрөөндөө алга.
Бээжингийн монголчуудыг “аймар” шоучин гэж ярьдаг гэхдээ үнэнийг хэлэхэд тэр ч бас харьцангуй ойлголт шүү.Анх оччихоод “Торноос гарсан шувуухай” шиг аав ээжийнхээ “савар”-аас гарангуутаа л бүх юм содон сонин санагдаж,шөнө 12 өнгөрөөж гэртээ орж ирчихээд байхад хэн ч загнахгүй ёстой л нөгөө “энэ чинь одоо юу вэ” болж архи ууж,пийжүү гээч юмтай байн байн сугадалцан нөхөрлөж эхлэнэ дээ.Бараг орой болгон бар,шоу…..Энэ бол гэхдээ анх бээжинд ирж байгаа юутнуудын хувьд гэм биш зан билээ.Өмнө нь гар дээрээ ийм их мөнгөтэй байж үзээгүй, гэрээсээ анх гарч үзэж байгаа шувуухайнууд амьхандаа мөнгөө хэмнэж тооцоотой байхыг их л хичээх боловч “Их улс” –ийн амьдрал тэднийг тийм ч амархан зүгээр орхихгүй.Ялангуяа охидууд бол хямдхан хөөрхөн загвартай,гэхдээ чанар гэж зарим нэг нөхдийн ярьдгаар ёстой “Лайтай” муу ….. Баахан хэрэгтэй хэрэггүй юм авсаар байгаад хамаг мөнгөө үрчихнэ.
Тэнд тамхи 4,5 юань 700 орчим төгрөг,харин архи пийжүү хоёр нь бараг үнэгүй шахуу гэх үү дээ.Ер нь аль аль нь манай монголоос даруй 2 дахин хямд.Тэгэхээр монголд заримдаа аав ээжээсээ нуугдан сэмхэн хүртчихдэг байсан товаришууд чинь ёстой өдөр шөнөө мартана биз дээ.Юу ч хийсэн хорихгүй “эрх чөлөө”, аав ээжийн гамтай хэрэглээрэй гээд өгсөн жаахан мөнгө.Өөр ер нь юу хэрэгтэй юм бэ ?? Манай “хөгшин ээж” хэдийгээр 95 настай боловч хэзээ нэгэн цагт мани бад ни хум болох нь үнэн,миний баян найз Болд хэдийгээр татварын байцаагчын хүүхэд боловч бээжинд хэтэрхий шоудвал надтай цуг суугаад бэлэн гоймонгынхоо саван дээр нь сэрээгээ хатгана.Харин энэ үед л Болд аавынхаа 6 сар хэрэглэ хэмээн хангалттай өгсөн мөнгийг нь ганцхан сарын дотор үрж дууссанаа мэднэ дээ.Хэрвээ “үрийн үнэр” жаахан ч гэсэн ханхалдаг товариш бол ядаж нэг сар
“гоймон ба гуриатах” хэмээа ангид суралцаж л таараа.Ингээд бүүр тэсэхээ болихоороо найзуудтайгаа нийлж байгаад “Болд бээжинд мөнгөө алдсан нь” хэмээх үлгэр зохиож 20 юаны карт нэгийг худалдан авч 3 минутын дотор өнөө үлгэрээ ярих хэрэг гарна даа.За тэгэж байтал өнөөх гайхал HSK гэдэг “Дагвадорж” той халз тулна.Нутаг буцахаасаа ядаж Дагваагаас 3 оноо салгаж чадвал 6 сар сурсан гэхэд бас ч яахвээ гэсэн голонгуй үнэлгээ өгч болох л юм.


Энэ бол жинхэнэ шоудах буюу замаа алдах биш юм шүү.
”Заавал алдаж байж тэрнээсээ сургамж ав,тэгээд алдаагаа харин бүү давт “ гэж манай хамар хашааны тугал утга авцалдаа муутайхан мөөрсөн юм гэнэ лээ.Харин энэ бүхнийг үзэж өнгөрснийхөө дараа,“гоймон ба гуриатах” сургуулиа төгсчихөөд мөн л хэвээрээ шоуны амьдралаар амьдарч байгаа бол хоёулаа ганцхан жилийн дараа монголын “өвгөнтийн хөндий” юм уу , бээжингийн “Таку” гын урд уулзья даа.